DZIECKO NADPOBUDLIWE PSYCHORUCHOWO W SZKOLE OGÓLNODOSTĘPNEJ

– CO MOŻE ZROBIĆ NAUCZYCIEL?

Któż  z nas – nauczycieli – nie spotkał w swojej pracy ucznia, który na lekcji huśta się na krześle, bawi długopisem, nieustannie rozgląda się, zamyśla, w ogóle nie uważa na lekcji. Pytany – odpowiada bez zastanowienia, często niepoprawnie, nigdy nie wie co jest zadane. Podczas przerwy wciąż jest w ruchu, gania, zaczepia inne dzieci, nawet wielokrotnie napominany ma trudności z uspokojeniem się. Odnosi się wrażenie, że nie słyszy. Co się do niego mówi. Takie zachowanie najczęściej prowadzi do konfliktów w szkole i w domu.

To klasyczny przykład dziecka z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej.

Nadpobudliwość psychoruchowa (inaczej zespół nadpobudliwości, nadruchliwość dziecięca, zespół hiperkinetyczny) w znaczeniu medycznym jest schorzeniem mającym charakterystyczne objawy i wymagającym odpowiedniego leczenia. Trzy grupy objawów dla nadpobudliwości: 

1.     nasilone zaburzenia uwagi;

2.     nadmierna impulsywność;

3.     nadmierna ruchliwość.

 Dziecko nadpobudliwe ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli. Łatwo się denerwuje, płacze, jest bardzo wrażliwe. Inne dzieci mogą być agresywne, mające stałe konflikty z kolegami. Objawy nasilają się w szkole, gdyż zwiększają się wymagania, sytuacja jest nowa i dziecko nie jest już jako jedyne w samym centrum zainteresowania dorosłych.

Najnowsze badania wskazują, że zespół nadpobudliwości dziecięcej (ADHD) jest zaburzeniem przekazywanym z pokolenia na pokolenie, czyli uwarunkowanym genetycznie. Trudna sytuacja domowa, brak stałych norm, zasad, niekonsekwencja rodziców ich impulsywność mogą tylko nasilić objawy.

Za czynniki ryzyka powstania ADHD uważa się także nadużywanie przez matkę w czasie ciąży alkoholu, narkotyków, leków  i nikotyny. Mózg dzieci z ADHD jest bombardowany różnymi informacjami, których nie umie odfiltrować czyli wybrać najważniejsze w danej sytuacji. Dlatego dzieci te szybko się rozpraszają, wszystko jest dla nich ciekawe. Słyszą zarówno głos Pani w klasie jak i cykanie zegara, głos ptaków, hałas przejeżdżającego autobusu, szelest firan w otwartym oknie. Jego mózg jest bombardowany przez wszystkie bodźce naraz, które więc są najważniejsze? I z tym dziecko  z ADHD ma właśnie problemy. Nie potrafi ze wszystkich dochodzących bodźców wybrać najważniejszego!

Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo stanowią około 3% - 10% wszystkich dzieci w młodszym wieku szkolnym. Są nazywane „marzycielskie” czy „żywe srebra”. Rozpoznanie następuje najczęściej w 7 roku życia, choć w opinii wielu lekarzy cechy tego zespołu są już widoczne od chwili narodzin w postaci drażliwości (łatwo zaczynają płakać), mniejszego zapotrzebowania na sen, zaburzenia łaknienia. Zespół nadpobudliwości jest najlepiej widoczny w wieku szkolnym, gdyż zaburzenia uwagi znacząco wpływają na osiągnięcia szkolne i możliwość uzyskania wykształcenia. Nasilanie objawów zmniejsza się wraz z wiekiem, a objawy nadruchliwości przyjmują formę uczucia niepokoju oraz trudności uczestnictwa w zajęciach wymagających spokojnego siedzenia. Poważny problemem jest brak akceptacji ze strony rówieśników. Może to prowadzić do rozwoju depresji (z tendencjami samobójczymi), uzależnienia od papierosów, narkotyków, alkoholu oraz rozwoju osobowości aspołecznej (kłopoty w szkole spowodowane ciągłym łamaniem zasad).

 Zespól nadpobudliwości psychoruchowej może występować w 3 formach:

1.     z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi – dzieci tzw. Marzycielski, nie mogą się skupić, potrafią pozostać w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja; najczęściej dotyczy to dziewczynek;

2.     z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej – dzieci tzw. „żywe srebra”, biegają w kółko bez obiektywnej przyczyny, odpowiednio zmotywowane potrafią się skupić na dłużej; częściej występuje u chłopców;

3.     typ mieszany – nasilone objawy nadruchliwości i zaburzeń koncentracji uwagi; częściej u chłopców.

Nagłe pojawienie się tych zaburzeń wymaga diagnostyki!

Leki nie mogą wyleczyć z nadpobudliwości, ale mogą pomóc ja przeżyć. Dlatego wskazane jest kierowanie rodziców do neurologa, gdy podejrzewamy ADHD. Diagnozę zawsze stawia lekarz! Tłumaczymy rodzicom że:

·        dziecku będzie łatwiej skupić się podczas nauki;

·        zacznie słyszeć, co do niego się mówi;

·        łatwiej będzie mu zapanować nad swoją potrzebą ruchu;

·        łatwiej mu będzie chwilę pomyśleć, zanim coś zrobi;

·        łatwiej mu będzie skupić się w czasie zajęć reedukacyjnych (częściej niż inne dzieci mają kłopoty z dysleksją, dysgrafią, dyskalkulacją); specyficzne trudności w pisaniu i czytaniu częściej występują  u chłopców

Leki nie zastąpią wychowania i nauczania! Optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD jest mało liczna klasa o charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli.

Charakterystyka objawów nadpobudliwości psychoruchowej – co może zrobić nauczyciel?

 I.                   zaburzona koncentracja uwagi:

· uczniowie bardzo szybko się rozpraszają;

· zapominają polecenia;

· nudzą się szybko;

· szybko przerywają pracę, w połowie;

· czytają bez zrozumienia;

· wracają do początku, gdy przerwą pracę;

· charakteryzuje je chaos odpowiedzi i natłok myśli;

· bardzo dużo gestykulują;

· maja trudności z zorganizowaniem sobie pracy;

· unikają zadań wymagających wysiłku umysłowego;

· gubią rzeczy potrzebne do pracy;

· zapominają co było zadane.