Na przejętych terenach adaptują się władze polskie, które 1 lipca 1945 roku przeprowadzają spis ludności. Wykazuje on w Suszu obecność 484 mieszkańców, w tym 72 dzieci w wieku szkolnym. W tej sytuacji powołanie do życia placówki oświatowej staje się jednym z najważniejszych celów utwierdzania tych ziem, w kształtujących się, choć przecież już ustanowionych granicach nowego państwa polskiego.
1 września 1945 roku następuje oficjalne otwarcie polskiej Publicznej Szkoły Podstawowej w Suszu. Pierwszym kierownikiem jest Jan Jastrzębski, któremu pomaga dwoje nauczycieli: Danuta Głowacka i Zygmunt Toniaszewski. Ten rok (1945/1946) uczniowie będą się jednak uczyli w budynku przy ulicy Kościelnej (przedwojennej własności protestanckiej parafii, a obecnym obiekcie Suskiego Ośrodka Kultury w Suszu). Budynki przykościelne nie były bowiem tak zdewastowane jak biały budynek obecnej szkoły.
Pierwsi uczniowie uczyli się w zupełnie innym miejscu, bez podręczników i zeszytów, a wywołane trudnościami gospodarczymi lub także politycznymi nieporozumienia zmuszają kolejnych kierowników szkoły do rezygnacji z prowadzenia placówki. Odnotował to nawet kronikarz, który zapisał, że "wobec napotykanych trudności organizacyjnych i braku zrozumienia ze strony burmistrza, dyrektorzy rezygnowali i wyjeżdżali". Zmiany personalne przynoszą w końcu porozumienie z władzami miasta, co owocuje coraz bardziej efektywnymi działaniami na rzecz poprawy warunków uczącej się młodzieży. W kolejnym roku szkolnym (1946/1947) pracuje już 7 nauczycieli i kierownik. Powiększa się też liczba uczniów do 334 osób. Do naszej miasta przyjeżdżają wowczas różni ludzie.
